Chi tiết - Huyện Vĩnh Linh

Nhện gié là đối tượng dịch hại nguy hiểm gây hại trên cây lúa, đặc biệt thường gây hại nặng trong vụ Hè Thu khi điều kiện thời tiết nắng nóng, khô hạn. Do kích thước nhỏ, vòng đời ngắn gây hại rất nhanh nên người sản xuất gặp khó khăn trong công tác phòng trừ.

Dự báo vụ Hè Thu 2023 sẽ có thời tiết nắng nóng, khô hạn nên rất thích hợp để nhện gié phát sinh và gây hại nặng trên cây lúa, nhất là những vùng đã bị nhiễm nhện trong vụ Đông Xuân, trên một số giống như HN6, Đài Thơm 8, Khang dân, ST25… làm ảnh hưởng lớn đến năng suất và chất lượng lúa nếu không phòng trừ kịp thời và triệt để.

Đặc điểm hình thái của nhện gié

Nhện gié có tên khoa học là: Steneotarsonemus spinki thuộc lớp nhện. 

Nhện gié hại lúa có kích thước rất nhỏ, có 3 pha phát dục: Trứng - Nhện non - Trưởng thành. Trứng có màu trắng trong, hình trái xoan, đẻ rải rác từng quả hoặc thường dính lại với nhau thành từng đám 5 - 10 quả. Nhện non có màu trắng đục với 3 đôi chân. Trưởng thành có màu trắng đục hơi vàng, có 4 đôi chân, rất khó quan sát bằng mắt thường. Nhện gié sinh sản đơn tính không cần thụ tinh (không có con đực), trứng nở ra con đực. Sinh sản hữu tính, có thụ tinh (có con đực), trứng nở ra con cái. Nhện cái có thể đẻ 55 trứng trong suốt đời sống của nó.

Triệu chứng gây hại của nhện gié với cây lúa

Nhện gié tấn công lên hầu hết các bộ phận của cây lúa, gây hại từ giai đoạn mạ cho đến trổ chín. 

Ở giai đoạn mạ nhện thường gây hại ở bẹ lá, chích hút nhựa cây ngay ở ngoài bẹ lá, phần tiếp xúc giữa các bẹ lá với nhau. Vết hại ban đầu là các chấm nhỏ màu trắng vàng về sau thành đám màu vàng nâu đến nâu đen. Những dảnh mạ bị nhện gié hại nặng có hiện tượng lùn thấp hơn, có hiện tượng đẻ nhánh sớm hơn so với những dảnh mạ khác. Trên bẹ lá, Nhện gié gây hại ở những bẹ lá sát gốc, vết hại ban đầu là các chấm nhỏ màu trắng vàng về sau lan rộng kéo dài thành các vệt sọc hình chữ nhật, chuyển dần sang màu vàng nhạt rồi vàng nâu, nâu đen. Các vết hại tập trung thành từng đám màu nâu nhạt, nâu đậm đến thâm đen trông giống như vết "cạo gió".

Trên gân lá, vết hại trên gân lá ban đầu là các chấm nhỏ màu trắng vàng về sau vết hại lan rộng thành các vệt sọc chạy dọc gân lá, màu sắc vết bệnh biến đổi từ nâu vàng sang nâu đậm rồi nâu đen. Dùng kính lúp độ phóng đại cao dễ dàng phát hiện nhện gié ở vị trí gân lá này. Bông lúa bị nhện gié hại trước trổ thường thấy hiện tượng bông lúa không trổ thoát, hạt lép, bông lúa hoặc thân đòng bị cong queo. Toàn bộ cuống bông lúa và hạt lúa bị biến màu từ trắng vàng sang màu nâu, hạt lúa xuất hiện những lốm đốm màu nâu đen ở vỏ trấu, nếu bị nặng toàn bộ hạt trên bông lúa biến màu nâu đen và đôi khi hạt trên bông bị biến dạng méo mó.

Trên gié lúa, gié lúa bị nhện hại thường cong queo, phía duới cuống gié cong, cuống gié, cuống hạt, hạt trên gié cũng bị biến màu từ vàng nhạt sang vàng nâu rồi nâu đen.

Trên hạt lúa, hạt lúa bị nhện gié gây hại thường bị biến dạng cong queo, lép hoàn toàn, lửng hoặc bình thường. Vỏ trấu bị biến màu hoàn toàn hoặc lốm đốm nâu đến nâu đen.  

Điều kiện phát sinh của nhện gié

Nhện gié phát triển mạnh khi nhiệt độ 280C- 300C, ẩm độ cao 96%. Nhiệt độ thấp hơn, chúng phát triển chậm hơn. Nhện gié có thể lan truyền nhờ hạt giống, gió, nước, côn trùng, chuột, công cụ sản xuất nông nghiệp, tàn dư thực vật từ vụ trước qua vụ sau...

Nhện sống tập trung ở trong bẹ lá lúa phần trên mặt nước, khi mật độ cao chúng bò lên bông lúa. Nhện có thể cư trú bên trong vỏ trấu của hạt lúa.  Khi không có thức ăn, tất cả các pha nhện gié đều có khả năng tồn tại tốt trong nước. Trưởng thành nhện gié có khả năng tồn tại trong nước nên sức lây lan của nhện cũng rất nhanh chóng.

Nhện gié hại lúa có vòng đời từ ngắn đến rất ngắn, từ 4- 11 ngày, tùy theo nhiệt độ môi trường nên chu kỳ phát sinh và gây hại của nhện gié xảy ra rất nhanh, gây thiệt hại rất lớn nếu việc phòng trừ không kịp thời và triệt để.

Thời điểm nhện gié có mật độ cao nhất thường trùng với giai đoạn lúa đòng -trổ, chúng tấn công bẹlá đòngvà bông lúa, làm giảm năng suất từ 15 -70%.

Ngoài gây hại trực tiếp, nhện gié còn kết hợp với nấm Saroclarium oryzaegây thối bẹ, vi khuẩn Pseudomonas fuscovaginae gây thối nâu bẹ và các dòng nấm, vi khuẩn Burkholderia glumae gây lem lép hạt. Vết chích hút trở thành nơi để nấm, vi khuẩn lây nhiễm bệnh. Sau thu hoạch, nhện gié sinh sống trong rơm rạ, lúa chét, lúa rày, cỏ lồng vực và là nguồn gây hại nặng trong vụ sau. Lúa vụ trước bị nhện gié hại thì vụ sau sẽ bị thiệt hại nặng hơn.

Vụ Hè Thu 2022, nhện gié xuất hiện và gây hại ở hầu hết các vùng trồng lúa trong toàn tỉnh Quảng Trị, tổng diện tích nhiễm hơn 200 ha, nhện gây hại nặng ở hầu hết các huyện đồng bằng gây thiệt hại lớn đến năng suất, phẩm chất của cây lúa, tuy nhiên người dân chưa quan tâm đúng mức đến đối tượng này.

Biện pháp phòng trừ

Qua thực tế sản xuất thấy nhện gié phát triển mạnh trên một số giống như HN6, Khang dân, Đài Thơm 8, ST 25, ... Do đó các địa phương cần chủ động cơ cấu giống và thực hiện triệt để biện pháp phòng trừ:

+ Cày lật gốc rạ (vùi tàn dư cây lúa và tránh lúa chét mọc lại đối với những ruộng vụ trước bị hại nặng) ngay sau khi thu hoạch, làm sạch cỏ bờ để hạn chế nơi cư trú của nhện gié. Làm đất kỹ, san phẳng mặt ruộng để thuận tiện trong việc chăm sóc cây lúa.

+  Sử dụng giống lúa xác nhận (có bao gói và địa chỉ rõ ràng), có khả năng kháng với các đối tượng sâu bệnh chính trong vùng như rầy. Không sử dụng các giống thường bị nhện gié hại nặng. Tuyệt đối không được gieo dày, lượng giống đảm bảo 4- 5 kg/sào.

+ Bón phân cân đối, hợp lý, không bón thừa đạm.

+ Giữ mức nước thích hợp cho từng giai đoạn sinh trưởng của lúa.

+ Thăm đồng thường xuyên, theo dõi sự xuất hiện gây hại của nhện gié, đặc biệt từ khi lúa làm đòng đến trỗ (40-50 ngày sau gieo). Không phun trừ nhện quá sớm để tạo điều kiện cho thiên địch như nhện nhỏ bắt mồi, và ong nội ký sinh  phát triển.  Đặc biệt chú ý phát hiện nhện gié hại ở 2 thời kỳ:

Thời kỳ 1: Cuối giai đoạn lúa đẻ nhánh (40-50 ngày sau gieo) khi thấy ruộng có 5% số dảnh có bẹ lá xuất hiện vết cạo gió hoặc các vết màu nâu đen hình chữ nhật chạy dọc bẹ lá.

Thời kỳ 2: Trước trỗ 5-7 ngày khi có triệu chứng của nhện gié (5% bẹ lá đòng  có vết cạo gió).

+ Áp dụng biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp (IPM).

+ Có thể sử dụng một số thuốc hóa học đặc trị nhện có hoạt chất như: Abamectin, Chlorantranilprole (Voliam Targo 063SC),Quinalphos (Kinalux 25EC)Emamectin benzoate (Map go 39.6SL), Abamectin + Chlorantranilprole (Voliam Targo 063SC), Karanjin (Takare 2EC), Abamectin 0.2% + Petroleum oil 24.3% (Petis 24.5EC) ... Để đạt hiệu quả cao, bà con cần phun đủ lượng nước từ 400 - 600l/ha để nước thuốc thấm vào bẹ lá mới diệt được nhện.

Lưu ý chỉnh béc phun thật nhuyễn, phun kỹ mặt dưới lá. Phun ướt đẫm cây lúa, lượng thuốc dư sẽ chảy sâu xuống theo bẹ lá vào bên trong giết nhện. Nếu được, trước khi phun thuốc nên bơm nước ngập gốc thân lúa để nhện di chuyển lên phía trên, dễ trúng thuốc hơn. Nên phun vào buổi chiều mát, vì đến đêm nhện thường bò ra khỏi bẹ lá leo lên gây hại ở phía trên cây lúa, hiệu quả diệt nhện của thuốc sẽ cao hơn.

Lê Thị Hiền Lương