Chi tiết - Xã Vĩnh Linh

Tiêu hữu cơ là loại hồ tiêu được trồng và chăm sóc theo các tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ, không sử dụng phân bón hay thuốc bảo vệ thực vật hóa học, đồng thời tuân thủ quy trình kiểm soát nghiêm ngặt từ khâu chuẩn bị đất, chọn giống, xử lý sâu bệnh đến thu hoạch, chế biến và bảo quản. Mục tiêu của sản xuất hữu cơ là hướng tới một nền nông nghiệp an toàn, bền vững, tôn trọng tự nhiên, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và nâng cao giá trị gia tăng trên đơn vị diện tích, tăng thu nhập cho người dân, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường trong nước và xuất khẩu.

Hiện nay, tỉnh Quảng Trị có khoảng 3.146 ha diện tích trồng hồ tiêu, trong đó chỉ khoảng 99,54 ha (tại xã Cồn Tiên và Cửa Tùng) được chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ, tương đương 3,16% tổng diện tích. Tuy nhiên, với điều kiện đất đai, khí hậu phù hợp cùng nhu cầu thị trường ngày càng lớn, Quảng Trị được đánh giá là địa phương có nhiều tiềm năng để mở rộng sản xuất hồ tiêu hữu cơ trong thời gian tới.

Tiêu biểu, mô hình sản xuất hồ tiêu hữu cơ tại xã Cồn Tiên được triển khai từ năm 2018 nhờ sự liên kết giữa người dân và Công ty Organics More. Ban đầu chỉ với 40 ha, đến nay mô hình đã mở rộng lên hơn 60 ha, thu hút sự tham gia ổn định của 215 hộ dân. Đây là vùng sản xuất hồ tiêu hữu cơ đầu tiên của tỉnh, đã được cấp các chứng nhận quốc tế uy tín suốt 5 năm liền như tiêu chuẩn hữu cơ Mỹ (USDA), châu Âu (EU 834) và Nhật Bản (JAS).

Sản phẩm hồ tiêu hữu cơ từ vùng này được Công ty Organics More chế biến sâu và xuất khẩu thành công sang các thị trường khó tính như Đức, Mỹ, Nhật Bản… Tận dụng lợi thế đó, doanh nghiệp dự kiến tiếp tục mở rộng mô hình liên kết ra toàn bộ diện tích xã Cồn Tiên và sang một số khu vực khác như Cửa Tùng, Vĩnh Hoàng. Tại xã Cửa Tùng, Hợp tác xã Hồ tiêu Vĩnh Linh cũng đã liên kết với doanh nghiệp phát triển gần 40 ha hồ tiêu đạt chứng nhận hữu cơ theo tiêu chuẩn châu Âu, và sẽ tiếp tục mở rộng trong những năm tới.

Cơ hội lớn từ thị trường và xu hướng tiêu dùng

Một trong những động lực quan trọng thúc đẩy phát triển hồ tiêu hữu cơ là yêu cầu ngày càng cao từ các thị trường nhập khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản. Những thị trường này đặt ra quy định nghiêm ngặt về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, truy xuất nguồn gốc và chứng nhận an toàn thực phẩm. Hồ tiêu sản xuất theo hướng hữu cơ có khả năng đáp ứng tốt các tiêu chí này, qua đó mở ra cơ hội tiếp cận các thị trường cao cấp với giá bán cao hơn từ 30 – 35% so với hồ tiêu thông thường.

Bên cạnh đó, xu hướng tiêu dùng xanh, ưa chuộng thực phẩm sạch đang lan tỏa mạnh mẽ, đặc biệt trong giới tiêu dùng đô thị và thị trường xuất khẩu. Sản phẩm hữu cơ ngày càng được lựa chọn vì đảm bảo chất lượng và nguồn gốc, góp phần nâng cao thương hiệu nông sản Việt Nam trên trường quốc tế.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, sản xuất hồ tiêu hữu cơ còn giúp phục hồi đất đai thoái hóa do canh tác hóa học kéo dài, cải thiện hệ sinh thái nông nghiệp và tăng khả năng chống chịu với sâu bệnh, biến đổi khí hậu. Các vườn tiêu hữu cơ nếu được quản lý tốt sẽ phát triển hệ vi sinh vật đa dạng, đất có cấu trúc ổn định hơn, giúp cây sinh trưởng bền vững và ít rủi ro hơn.

Những thách thức trong chuyển đổi và duy trì mô hình hữu cơ

Dù tiềm năng rất lớn, song việc chuyển đổi sang sản xuất hữu cơ vẫn còn nhiều khó khăn. Thời gian chuyển đổi kéo dài và tốn kém, bởi quá trình “làm sạch” đất và phục hồi hệ sinh thái cần tối thiểu 3 năm. Trong giai đoạn này, năng suất thường giảm khiến nông dân chịu áp lực tài chính. Chi phí chứng nhận và giám sát cũng khá cao, nhất là khi đạt các tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế đòi hỏi quy trình kiểm tra chặt chẽ, truy xuất nguồn gốc, ghi chép và giám sát thường xuyên - điều này là rào cản đối với nông hộ nhỏ lẻ.

Bên cạnh đó, nhiều nông dân còn thiếu kỹ thuật và kinh nghiệm do chưa được đào tạo bài bản về canh tác hữu cơ như sử dụng phân bón vi sinh, phòng trừ sâu bệnh sinh học, che phủ đất hay luân canh cây trồng.

Khâu thu mua và chế biến cũng gặp khó do diện tích canh tác hữu cơ còn nhỏ lẻ, phân tán, gây khó khăn cho việc thu gom và chế biến đồng bộ phục vụ xuất khẩu. Liên kết với doanh nghiệp chế biến và logistic vẫn còn hạn chế.

Ngoài ra, Việt Nam phải cạnh tranh gay gắt với các quốc gia sản xuất hồ tiêu hữu cơ lớn như Brazil, Indonesia… Nếu giá tiêu hữu cơ không đủ hấp dẫn so với tiêu thường, người dân có thể quay lại canh tác hóa học. Rủi ro do biến đổi khí hậu và dịch bệnh cũng là thách thức đáng kể, bởi mô hình hữu cơ đòi hỏi sự chủ động cao trong phòng trừ dịch hại. Nếu không có biện pháp kỹ thuật phù hợp, cây tiêu vẫn dễ bị ảnh hưởng bởi các bệnh “chết nhanh, chết chậm” hoặc điều kiện thời tiết bất lợi.

Sản phẩm tiêu hữu cơ của Việt Nam tại triển lãm ở Trung Quốc tháng 9/2025.

Hướng đi bền vững cho hồ tiêu hữu cơ Quảng Trị

Để phát triển hồ tiêu hữu cơ một cách bền vững, cần có sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học và người dân. Trước hết, cần tăng cường đào tạo, chuyển giao kỹ thuật hữu cơ cho nông dân, giúp họ nắm vững phương pháp canh tác, quản lý sâu bệnh sinh học và cải tạo đất. Bên cạnh đó, cần có các chính sách hỗ trợ tài chính như vốn ưu đãi, hỗ trợ chi phí chứng nhận, đầu tư hạ tầng thu gom - chế biến.

Xây dựng chuỗi liên kết chặt chẽ giữa nông dân - doanh nghiệp - thị trường để đảm bảo đầu ra ổn định, kiểm soát chất lượng và truy xuất nguồn gốc minh bạch. Song song, đẩy mạnh quảng bá, xây dựng thương hiệu hồ tiêu hữu cơ Quảng Trị, đa dạng hóa sản phẩm chế biến sâu, tạo uy tín và lòng tin trên thị trường quốc tế.

Ngoài ra, cần nghiên cứu, ứng dụng công nghệ nông nghiệp thông minh nhằm giúp cây tiêu thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, như hệ thống thoát nước, mô hình xen canh, che phủ sinh thái...

Sản xuất hồ tiêu hữu cơ không chỉ là một lựa chọn kỹ thuật mà còn là định hướng chiến lược của nông nghiệp Việt Nam trong tương lai. Dù con đường chuyển đổi còn nhiều thách thức, nhưng với tiềm năng thị trường lớn, lợi ích về môi trường, sức khỏe và sự đồng hành của Nhà nước cùng doanh nghiệp, quá trình này hoàn toàn khả thi. Hồ tiêu hữu cơ Quảng Trị đang khẳng định vai trò tiên phong, góp phần nâng cao giá trị và vị thế hồ tiêu Việt Nam trên bản đồ nông sản thế giới.

Lê Thị Hiền Lương, Trạm Trồng trọt và BVTV Vĩnh Linh- Cồn Cỏ